Tomasz Pawlak
Witkacy w Nowym Sączu i Liptowskim Mikulaszu
Przyczynek do ratuszologii (nie)stosowanej
10 kwietnia 1934 roku Witkacy pisze z Nowego Sącza do Marii i Edmunda Strążyskich (zwanych Tymbciami), dobrych przyjaciół jego i jego ówczesnej partnerki, Czesławy Oknińskiej-Korzeniowskiej: Witkacy przebywał w Nowym Sączu z Firmą Portretową „S.I. Witkiewicz” na zaproszenie państwa Maciaków – o czym „detalicznie” donosił Jadwidze, która zdaje się początkowo nie odniosła się do tej eskapady swego męża i do jego gospodyni zbyt pozytywnie, skoro ten pisał do niej: Nic jednak Witkacy Jadwidze nie pisze o rynku i ratuszu, choć dokładnie opisuje samo miasto i jego mieszkańców, nie oszczędzając i jednego, i drugich. Najwyraźniej wycieczka do Sankt Mikulasza musiała odbywać się bez Jadwigi, co zresztą oczywiste, jeśli brała w niej udział Czesława Oknińska-Korzeniowska. Nie wiadomo, kiedy do tej wycieczki mogło dojść. Witkacy poznał Czesię na początku 1929 roku. W listach do żony nie pisze o wycieczce z Czesią i Tymbciami, ale samą Jadwigę zapraszał w 1931 roku do Zakopanego, zachęcając: „Może byś przed Górkami teraz zaraz przyjechała na dużą wycieczkę, póki mam flotę, a potem do Górek i ew. drugi raz przed jesienią. Teraz zrobilibyśmy Mikulasz i groty, bo to tylko do 1 IX. Namyśl się i rżnij zaraz teraz do Z. na 2 tygodnie. A 2gie 2 tygodnie potem”5. Według Mokrzyckiego Witkacy najbardziej lubił jeździć właśnie do Liptowskiego Mikulasza6.
Ten z Mikulasza – wcale nie jest ratuszem! Przynajmniej nie natrafiłem na takowy – może źle szukałem? Ale rynek jest, a duży budynek na rynku nosi nazwę „dawny Dom Żupny”. Wobec braku jakichkolwiek innych wskazówek uznałem, że Witkacy miał na myśli ten obiekt. Wygląda on zdecydowanie mniej okazale, nie ma wieży sięgającej nieba, a rynek wokół wydaje się mniejszy. Ale sam układ architektoniczny rynku jest podobny – w obu przypadkach budynek usytuowany jest na środku rynku, wokół zaś są kamieniczki. Nawet szukałem informacji, czy ratusz z Liptowa nie był przebudowywany, ale na żadne takowe nie natrafiłem8.
Jednak Witkacy pisze tylko o podobieństwie rynków i wysokości ratuszów „w sierodku”. Niestety, nie udało mi się żadnego sierodka w owych ratuszach zobaczyć (w obu są obecnie siedziby władz). Pozostaje mi wierzyć, że jest właśnie tak, jak pisał Witkacy. A może ktoś z większym szczęściem dojdzie do tego, czy wnętrza obu budowli są wysokie?9 Tomasz Pawlak 1 Sankt Mikułasz, właśc. Liptovský Mikuláš – miejscowość na Słowacji. W dawnej literaturze polskiej spotyka się także nazwę „Mikułasz”. Nazwa pochodzi od imienia patrona pierwszego w tym mieście kościoła – św. Mikołaja. W 1713 roku w Liptowskim Mikulaszu skazano na śmierć przez powieszenie za żebro Juraja Janosika, pierwowzór bohatera późniejszej legendy o zbójniku tatrzańskim. 2 Oba cytaty z: S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane. [Tom 18:] Listy II, wol. 1. Opracowali i przypisami opatrzyli T. Pawlak, S. Okołowicz, J. Degler, Warszawa 2014, s. 276–277 (Listy do Strążyskich, listy 52 i 53 w oprac. T. Pawlaka – drukiem rozstrzelonym podkreślenia Witkacego).
3 S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane. [Tom 21:] Listy do żony (1932–1935). Przygotowała do druku A. Micińska. Opracował i przypisami opatrzył J. Degler, Warszawa 2010 (dalej: Ldż III), list 786 (z 10 IV 1934), s. 213–214.
5 S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane. [Tom 20:] Listy do żony (1928–1931). Przygotowała do druku A. Micińska. Opracował i przypisami opatrzył J. Degler, Warszawa 2007 (dalej: Ldż II), list 494 (z 14 VIII 1931), s. 238.
6 Gustaw A. Mokrzycki, Witkacy w pantoflach, kopia rękopisu w archiwum A. Micińskiej, s. 160 – podaję za: Ldż II, list 391, przypis 1.
7 Zob. oficjalną stronę miasta Nowy Sącz z informacjami o ratuszu i zdjęciami, w tym pocztówką, którą wysłał Witkacy w 1934 r. http://www.nowysacz.pl/ratusz (odsłona 13 XII 2014).
8 „[…] dawny Dom Żupny, dzisiaj siedziba władz powiatu. Późnobarokowy obiekt zbudowany w 1793 roku. Dzisiejszy wygląd zyskał w czasie przebudowy w 1907 roku” – D. Kollár, Liptów – przewodnik turystyczny. Przekł. R. Juchniewicz, wyd. 1 Bratislava 1999, s. 50.
9 Jeśli chodzi o wnętrze ratusza w Nowym Sączu – sprawa jest zdecydowanie łatwiejsza. Oto strona z wirtualnym spacerem po tym obiekcie, która daje poczucie wysokości holu głównego. http://nowysacz.spacerem.pl/atrakcje/zabytki/ratusz/ratusz-hol-widok-1.html (odsłona 13 XII 2014).
|