Impressum / kontakt

Tomasz Pawlak

Dramat bez tytułu
Bolesława Prusa jako „zapowiedź dramatu Witkiewicza”?


Maciej Gloger z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy napisał o pewnym mało znanym utworze Bolesława Prusa:

„Zamęt i absurd istnienia po wprowadzeniu ustaw eliminujących religię z życia publicznego na rzecz humanistycznej samodzielności człowieka-boga pokazuje także Prus w Dramacie bez tytułu (1911) – niedocenionej przypowieści utopijnej, która dzieje się w nieokreślonym czasie w Hiszpanii. Przypowieść ta stanowi rodzaj testamentu pisarza z uwagi na to, że powstała na rok przed jego śmiercią. Stanowi także zapowiedź awangardowego dramatu spod znaku Witkiewicza (tak jak Drygałowie Świętochowskiego1 zapowiadają powieści Witkacego). 2

Dalej następuje krótki opis tego, co w „zapowiedzi awangardowego dramatu spod znaku Witkiewicza”.

Maciej Gloger wyraził to, co piszący te słowa czuł po zapoznaniu się z Dramatem bez tytułu, przeczytanym zresztą tuż po obejrzeniu przedstawienia Bezimiennego dzieła na podstawie dramatu Witkacego w reżyserii Jana Englerta w Teatrze Narodowym3.

Czy Witkacy mógł czytać utwór Prusa? Mógł. Tekst był drukowany w „Tygodniku Ilustrowanym” w numerze 47 z 1910 roku (ukazał się z datą 19 listopada 1910). Ukazał się zamiast „Kroniki tygodniowej”. Cały numer „Tygodnika Ilustrowanego” można przeczytać w Chełmskiej Bibliotece Cyfrowej4. Czy Witkacy nawiązywał do Prusa w swojej twórczości? Tak. O jego fascynacji Prusem wspominała także Jadwiga Witkiewiczowa. Ale czy rzeczywiście można na podstawie lektury, wiele mówiącego tytułu i fascynacji lekturami Prusa dowodzić, że Dramat bez tytułu zapowiada dramaty S.I. Witkiewicza? Trudno powiedzieć.

Warto jednak przeczytać ten utwór. „Rzecz dzieje się w Hiszpanii”…

Tomasz Pawlak
Ostatni dzień kwietnia 2013