Impressum / kontakt

Krystyna Damar


Rachunek Apokaliptyczny
czyli
666 minus 44 równa się 622


666 - z Objawienia św. Jana, 13,18
Tu jest mądrość. Kto ma rozum, niech zrachuje liczbę onej bestyi;
albowiem jest liczba człowieka. A ta jest liczba jej, sześć set sześćdziesiąt i sześć.

44 - z Mickiewicza, Dziady, część III
Nad ludy i nad króle podniesiony;
Na trzech stoi koronach, a sam bez korony;
A życie jego – trud trudów,
A tytuł jego – lud ludów;
Z matki obcej, krew jego dawne bohatery,
A imię jego czterdzieści i cztery.

Witkacy, znając oba teksty, mógł je zaszyfrować w tytule swojej małej apokalipsy:
666 – 44 = „622 upadki Bunga”.

  styczeń 2012



1 W. Sztaba, Skąd się wziął Bungo?, Pamiętnik Literacki XCIII, 2002, z. 4
2 Tadeusz Miciński, Nietota. Księga tajemna Tatr. (1910), s. 11, 434, 466
3 Tadeusz Miciński, W mrokach Złotego Pałacu czyli Bazylissa Teofanu. Wybór i opracowanie Teresa Wróblewska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978, s. 9
4 S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane. [Tom 7:] Dramaty III. Opracował Janusz Degler, Warszawa 2004, PIW, s. 319
5 Jan Błoński, Trzy apokalipsy w jednej, „Twórczość“, nr 10, 1976


  Bungo

W wydaniu z 2013 roku liczby "rachunku apokaliptycznego" ukazały się na tylnej okładce, wkomponowane w rysunek Witkacego.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, 622 upadki Bunga, czyli demoniczna kobieta, z ilustracjami autora. Wstęp i opracowanie - Anna Micińska. Posłowie, Słownik postaci rozpoznanych - Janusz Degler. Wybór i opracowanie materiału ilustracyjnego - Stefan Okołowicz. PIW, Warszawa 2013

     
     
     
 
  • Wojciech Sztaba: Rachunek apokaliptyczny – sprzed 622 upadków Bunga

 


Od marca 1903 do stycznia 1905 wydawano w Krakowie, a następnie we Lwowie, pismo satyryczne „Liberum Veto”, wzorowane na czytanym przez Witkiewiczów monachijskim tygodniku „Simplicissimus”. Programem pisma było: walka postępu z reakcją na polu kultury polityki i sztuki - poważna satyra  i karykatura obyczajowa. Z pismem współpracowali studenci i absolwentami krakowskiej ASP (rocznik 1877-79) z pracowni Wyspiańskiego, Mehoffera (jak Stanisław Ignacy) i Wyczółkowskiego - Karol Frycz, Kazimierz Sichulski, Fryderyk Pautsch, Władysław Jarocki, Witold Wojtkiewicz. Najmłodszy z nich, Tymon Niesiołowski, mieszkający od 1905 roku w Zakopanem, przyjaźnił się z Witkacym. W 1903 roku w numerach 13 oraz 15 - „zakopiańskim”, pojawiły się karykatury Stanisława Witkiewicza (zob. album)– autorstwa Stanisława Szreniawy i Kazimierza Brzozowskiego1. Po latach stylistyka „Liberum Veto” odżyła w wydanej w 1921 roku przez Witkacego, Tadeusza Langiera i Tymona Niesiołowskiego jednodniówce „Papierek lakmusowy”, gdzie jednym z autorów tekstów był Marceli Duchański-Blaga, aluzja do Marcelego Duchampa; dowcip z przekręconym nazwiskiem stosowany był i w krakowskim piśmie, wśród autorów byli. J. Le Mański, Kazimierz Wyrwa-Turmajer, Taksentowicz, Pr. Oqueche czy  Tadeusz Mitynka
Dwa teksty zamieszczone w „Liberum Veto” zasługują w kontekście 622 upadków Bunga na szczególną uwagę, oba parodiują tzw. gematrię, system numerologii, w której liczbom odpowiadają litery alfabetu. Autorem pierwszego tekstu był Leo Belmont2, zapewne też i drugiego, podpisanego pseudonimem „Dziki”.

Tekst pierwszy ukazał się w numerze 18 z 1 września 1903 roku (Kraków), s. 11-12:

 KARDYNAŁ PUZYNA Z PUNKTU WIDZENIA G-E-M-A-T-R-Y-I
List otwarto-zamknięty do redaktora »Liberum Veto«.
Szanowny Redaktorze! Zrobiłem w tej chwili szalone odkrycie, które na dzieje naszego narodowego kościoła, na ewolucję polskiej myśli, na sytuację Niemiec, na stanowisko Koppa i pozycji całej kopy Koppów, na polityczne stosunki Austro-Węgier, a w dalszym ciągu na Rzym i nawet na »Macedonię« może wywrzeć wpływ nieobliczony!... Drżę z wzruszenia ...każdy włosek stoi mi na głowie... jestem w tej chwili podobniejszy do jeża (nie Miłkowskiego), niż do siebie...
(tu brak skonfiskowanej ilustracji)
Policz sam, redaktorze! - rozedrzyj surdut, kamizelkę i okoliczności - głowę posyp popiołem - i zakryj oblicze!... Oto straszliwie dowodne obliczenie:
(tu następuje rozszyfrowanie imienia, nazwiska i tytułów Kardynała wedle systemu: a = 1, b = 2, … ż = 30: Ks. Biskup Krakowski Kardynał Jan z Kozielska Puzyna)
Razem: 35 + 93 + 137 + 100 + 3 0 + 154 + 117 = 666!!!...
Z poważaniem / zbolały własnym odkryciem / Leo Belmont
Czyli wynik rachunku to imię apokaliptycznej bestii.

LiberumLiberumLiberum

Tekst drugi ukazał się rok później w numerze 16 z 20 listopada 1904 roku (Lwów), s. 4-5, i jak się można spodziewać, jego tematem jest:

CZTERDZIEŚCI CZTERY
(…)  udałem się do mojego znajomego, który niczym innym prócz gematrii się nie zajmuje. Zadałem mu pytanie:
- Czy próbował pan rozwiązać zagadki 44?
- Próbowałem – brzmiała odpowiedź gematry.
- I? …
- Rozwiązałem…
- Któż więc jest? – zapytałem podskoczywszy na krześle.

Wziął ołówek i w milczeniu skreślił na papierze, co następuje: (…)
18 + 10 + 13 + 3 = 44!
- Pilc! - wykrzyknąłem, spojrzawszy na cyfry i zestawiwszy je z alfabetem.
- Nie ma najmniejszej wątpliwości! -


LiberumLiberum

Okazuje się, że żartobliwy rachunek, który Witkiewicz przypuszczalnie ukrył w tytule swojej powieści, pojawił się rzeczywiście już wcześniej w bliskim mu środowisku artystycznym. Wprawdzie autor 622 upadków Bunga nie uprawiał gematrii, ale skorzystał z idei rachunku, w którym rozliczone zostały dwie liczby – 666 i 44 – wraz z ich symbolicznymi znaczeniami. Skoro gra w numerologię była wtedy tak popularna, że trafiła do pisma satyrycznego, to i tytuł jego powieści byłby w tym znaczeniu odczytany: jako żart, choć z dramatycznym podtekstem - porażką borykającego się z życiem i sztuką młodzieńca. Tyle, że Witkiewicz swojej powieści w tym czasie nie wydał, więc nikt o znaczeniu tego żartu nie miał okazji napisać w recenzji…

luty 2016


1 Kazimierz Brzozowski (Kazio), znajomy Witkiewiczów – zob. list do syna z 21 maja 1904, Stanisław Witkiewicz, Listy do syna, opracowały Bożena Danek-Wojnowska i Anna Micińska, Warszawa 1969, s.187. Zob. też Maciej Pinkwart, Zakopiański Broadway

2 Leo Belmont, właśc. Leopold Blumental (1865–1941), zob. Tomasz Pawlak, Leo Belmont krytykuje Stanisława Ignacego Witkiewicza

Egzemplarze "Liberum Veto" w Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej