Impressum / kontakt

Tomasz Pawlak

Wiedeńska galeria sztuki Miethke – 1907
Dorotheergasse nr 11

 












Dorotheergasse 11




Stanisław Ignacy Witkiewicz bywał w Wiedniu latem 1904 r., gdyż przez to właśnie miasto prowadziła marszruta z Krakowa do Monachium (gdzie z Janem Witkiewiczem, stryjecznym bratem, odwiedzał galerie sztuki i muzea, oglądając m.in. obrazy ulubionego malarza Witkiewicza ojca – Arnolda Böcklina) i dalej do Włoch, gdzie przebywała wówczas ciotka Mery. Jak pisała Anna Micińska: albo na przełomie lat 1905–1906, albo – najprawdopodobniej – latem 1906 Witkacy poznał bawiącego wówczas w Polsce Władysława Ślewińskiego, ucznia i przyjaciela Gauguina, posiadacza kilku jego oryginalnych płócien. Młody Staś, „zarażony” uwielbieniem dla Gauguina, nie przepuścił okazji wyjazdu do Wiednia na wystawę jego prac. Wyprawę tę odnotował w swym pamiętniku współtowarzysz i przyjaciel Witkiewicza – Tymon Niesiołowski. Wyjazd odbył się w 1907 r., z którego nie zachowały się listy w korespondencji ojca do syna, jest to zatem jedyna relacja z tego okresu. Niesiołowski pisał: „Na wystawę Gauguina w Wiedniu wybrałem się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem. W galerii «Mittke» [właśc. Miethke] widzieliśmy po raz pierwszy taką sztukę. Harmonia kolorów i egzotyczne tematy szokowały oryginalnością”1. Jest to jedyna relacja o ówczesnej wizycie w Wiedniu Witkiewicza. Wystawie – w marcu i kwietniu 1907 r. – towarzyszył katalog2, w którym Rudolf Adalbert Meyer (1880–1936), historyk sztuki z Paryża3, opublikował wstęp o życiu i twórczości Paula Gauguina (1848–1903). Na wystawie oprócz kilku drewnianych rzeźb i wyrobów ceramicznych autorstwa francuskiego malarza znalazło się ponad 60 jego obrazów olejnych, pasteli, rysunków i drzeworytów4. Galeria mieściła się w budynku na Dorotheergasse nr 11, dzieła innych postimpresjonistów wystawiano w oddziale galerii na Graben 175.

Galeria Miethke została założona w 1861 r. przez Hugona Othmara Miethke i Carla Josefa Wawra, początkowo jako antykwariat. Obaj wiedeńczycy przyczynili się wybitnie do rozwoju w mieście aukcji malarstwa, zaś po rozstaniu w 1875 r. Miethke w swojej galerii skupił się na sprzedaży rysunków, obrazów i grafik, wystawiając od czasu do czasu dzieła artystów, w tym zagranicznych. Od 1895 r. galeria mieściła się w secesyjnym pałacu Eskeles (od nazwiska żydowskiego bankiera, który przejął budynek za długi). Wystawy odbywały się na dwóch kondygnacjach, a sama galeria szybko zyskała renomę w c.k. Austrii. W 1905 r. galerię kupił Paul Bacher, przyjaciel Gustawa Klimta, a dyrektorem artystycznym został krytyk sztuki Arthur Roessler. Po śmierci Bachera galerię przejął Carl Moll i to on był odpowiedzialny za sprowadzenie do Wiednia dzieł takich artystów jak Aubrey Beardsley, Henri Touluse-Lautrec, Claude Monet, Eduard Manet, Paul Gauguine czy Pablo Picasso. Pałac był siedzibą galerii i Domu Młodych Artystów po I wojnie światowej. W 1936 r. pałac przejął dom aukcyjny Dorotheum, który swoją siedzibę miał (i nadal ma) w kamienicy obok – przy Dorotheergasse 17. Obecnie budynek jest siedzibą Wiedeńskiego Muzeum Żydów.

Sama ulica (w austriackim niemieckim „gasse” oznacza małą ulicę – w przeciwieństwie do większej „strasse”) nadal ma związek ze sztuką, domami aukcyjnymi i kunsthändlerami. Latem 2019 r. dała się sfotografować podpisanemu niżej turyście.

Tomasz Pawlak

1 Tymon Niesiołowski, Wspomnienia, Warszawa 1963, s. 64. W tym samym czasie oprócz obrazów Gauguina (72 prace) była prezentowana (w innym lokalu) ekspozycja prac Jeana Puya, Maximiliana Luce’a, Paula Cézanne’a, Maurice’a Denisa, Emile’a Bernarda, Louisa Valtata, Thea van Rysselberghe’a, Paula Signaca, Alberta (w katalogu błędnie? Paula) Marqueta, Henriego Matisse’a i Georges’a Seurata – M. Geron, Grupa Pięciu (1905–1908), w: Sztuka lat 1905–1923. Malarstwo, rzeźba, grafika, krytyka artystyczna. Materiały z konferencji naukowej, Toruń, 21–23 września 2005. Pod red. M. Geron i J. Malinowskiego, Toruń 2006, s. 15. Wpływ malarstwa Gauguina na Witkacego był nie do przecenienia. Świadczą o tym nie tylko ślady tej fascynacji w korespondencji z ojcem, ale także zachowana w zbiorach prywatnych kopia obrazu tego malarza „Te Arii Vahine” [Kobieta z owocami mango – lub Żona króla, zwany też Czarną Olimpią, z 1896 r.] wykonana przez Witkacego (zob. KDM I, poz. 257). Obraz został zakupiony do galerii Puszkina w 1910 r., ale kiedy i gdzie zobaczył go młody Staś po raz pierwszy? W katalogu wystawy nie ma takiego tytułu. W. Sztaba wskazuje, że po raz pierwszy Staś mógł zobaczyć obraz jako reprodukcję w piśmie „Gazette des Beaux-Arts” z 1906 r. - tenże, S.I. Witkiewicz w Paryżu, cz. III (tamże reprodukcja nr 1 i przypis 3).

3 Właśc. Rudolf Meyer Riefstahl, późniejszy znawca sztuki islamskiej. Zob. biogram w niemieckiej wikipedii: https://de.wikipedia.org/wiki/Rudolf_Meyer_Riefstahl (odsłona 25.12.2019).

4 Więcej o wpływie Gauguina na Witkacego zob. W. Sztaba, S. I. Witkiewicz w Paryżu, cz. I i cz. III oraz Żal mi tropików, s. 12-14 (także o wystawie w galerii Miethke)

5 Tobias G. Natter, Die Galerie Miethke. Eine Kunsthandlung im Zentrum der Moderne, Wiedeń 2004, s. 205.